İnsan Papilloma Virüsü (HPV), dünya genelinde en yaygın cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan biridir. HPV’nin bazı türleri, rahim ağzı kanseri başta olmak üzere birçok kanser türüne ve genital siğillere neden olabilir.
Bu nedenle HPV aşısı, hem bireysel hem de toplumsal sağlık açısından büyük önem taşır.
Peki, HPV aşısı nedir? Kimlere ve nasıl uygulanır? HPV aşısı hakkında merak edilen tüm sorulara bilimsel veriler ışığında yanıt vereceğiz.
HPV Nedir? Neden Önemlidir?
HPV, 200’den fazla türü bulunan bir virüs ailesidir. Bu türlerin yaklaşık 40 tanesi genital bölgeyi etkiler. Bazı türleri zararsızken, bazıları ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
- Düşük riskli HPV türleri: Genital siğillere neden olur.
- Yüksek riskli HPV türleri: Rahim ağzı, vajina, penis, anüs ve boğaz kanserlerine yol açabilir.
Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre, rahim ağzı kanseri vakalarının %99’undan fazlası HPV enfeksiyonlarıyla ilişkilidir. Bu nedenle HPV ile mücadele, kanserle mücadelede kritik bir adımdır.
HPV Aşısı Nedir?
HPV aşısı, vücuda HPV virüsünün zayıflatılmış veya etkisiz hale getirilmiş parçacıklarını vererek bağışıklık sistemini bu virüse karşı hazırlayan bir aşıdır. Aşı, özellikle yüksek riskli HPV türlerine karşı koruma sağlar.
Günümüzde üç farklı HPV aşısı mevcuttur:
- Gardasil: HPV tip 6, 11, 16 ve 18’e karşı koruma sağlar.
- Gardasil 9: 9 farklı HPV tipine (6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58) karşı etkilidir.
- Cervarix: HPV tip 16 ve 18’e karşı koruma sağlar.
Bu aşılar, özellikle kanserojen HPV türlerine karşı yüksek oranda etkilidir. Örneğin, Gardasil 9 aşısı, rahim ağzı kanserine neden olan HPV türlerinin %90’ından fazlasına karşı koruma sağlar.
HPV Aşısı Kimlere Yapılır?
HPV aşısı, hem kadınlara hem de erkeklere uygulanabilir. Aşının en etkili olduğu dönem, cinsel aktivite başlamadan önceki dönemdir. Bu nedenle, birçok sağlık otoritesi aşılamanın erken yaşta yapılmasını önermektedir.
1. 9-14 Yaş Arası Çocuklar
Bu yaş grubu, aşının en etkili olduğu dönemdir. Bağışıklık sistemi daha güçlü olduğu için iki doz yeterlidir. Dünya Sağlık Örgütü ve CDC (ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi), bu yaş grubunda aşının rutin olarak uygulanmasını önermektedir.
2. 15-26 Yaş Arası Gençler
Bu yaş grubunda da aşı etkili olmakla birlikte, üç doz uygulanması önerilir. Cinsel aktivite başlamış olsa bile, aşı bazı HPV türlerine karşı koruma sağlayabilir.
3. 27-45 Yaş Arası Yetişkinler
Bu yaş grubunda aşının etkinliği daha düşüktür çünkü bireyler muhtemelen HPV ile karşılaşmış olabilir. Ancak, doktor önerisiyle bu yaş grubuna da aşı yapılabilir. Özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan bireylerde faydalı olabilir.
4. Erkekler İçin HPV Aşısı
HPV sadece kadınları değil, erkekleri de etkiler. Penis, anüs ve boğaz kanserleri ile genital siğiller erkeklerde görülebilir. Bu nedenle erkeklerin de aşılanması, hem bireysel hem de toplumsal bağışıklık açısından önemlidir.
HPV Aşısı Nasıl Uygulanır?
HPV aşısı kas içine enjeksiyon yoluyla uygulanır. Genellikle kolun üst kısmına yapılır. Aşılama takvimi yaşa göre değişiklik gösterir:
- 9-14 yaş arası: 0 ve 6 ay olmak üzere 2 doz
- 15 yaş ve üzeri: 0, 1-2 ve 6 ay olmak üzere 3 doz
Aşı takvimi tamamlanmadan tam koruma sağlanmaz. Bu nedenle dozların zamanında yapılması büyük önem taşır.
HPV Aşısının Yan Etkileri Var mı?
HPV aşısı genellikle güvenlidir ve ciddi yan etkiler nadirdir. En sık görülen yan etkiler şunlardır:
- Enjeksiyon yerinde ağrı, kızarıklık veya şişlik
- Baş ağrısı
- Hafif ateş
- Yorgunluk
Nadir durumlarda alerjik reaksiyonlar görülebilir. Ancak bu tür reaksiyonlar genellikle sağlık kuruluşlarında hızlıca müdahale edilebilecek düzeydedir.
HPV Aşısı Hakkında Yaygın Yanılgılar
HPV aşısı hakkında toplumda bazı yanlış inanışlar bulunmaktadır. Bu yanlış bilgilerin düzeltilmesi, aşının yaygınlaşması açısından önemlidir.
- “HPV aşısı sadece kadınlar içindir”: Yanlış. Erkekler de HPV kaynaklı hastalıklardan etkilenebilir ve aşılanmalıdır.
- “Aşı cinsel ilişkiyi teşvik eder”: Yanlış. Aşı, hastalıklardan korunmak içindir ve cinsel davranışları etkilemez.
- “Aşı olduktan sonra tarama gerekmez”: Yanlış. Aşı, tüm HPV türlerine karşı koruma sağlamaz. Bu nedenle düzenli taramalar devam etmelidir.
HPV Aşısının Etkinliği ve Bilimsel Veriler
HPV aşısının etkinliği, birçok bilimsel çalışma ile kanıtlanmıştır. Örneğin:
- İsveç’te yapılan bir araştırmada, 17 yaşından önce aşılanan kadınlarda rahim ağzı kanseri riskinin %88 oranında azaldığı görülmüştür (BMJ, 2020).
- Avustralya’da HPV aşısı programı sonrası genital siğil vakalarında %90’a varan azalma kaydedilmiştir.
Bu veriler, HPV aşısının sadece bireysel değil, toplumsal düzeyde de etkili olduğunu göstermektedir.
Türkiye’de HPV Aşısı Uygulaması
Türkiye’de HPV aşısı henüz ulusal aşı takvimine dahil edilmemiştir. Ancak özel sağlık kuruluşlarında ve bazı devlet hastanelerinde ücretli olarak temin edilebilmektedir. Son yıllarda, aşının ücretsiz hale getirilmesi için çeşitli kampanyalar ve sivil toplum girişimleri artmıştır.
Sağlık Bakanlığı’nın bu konuda atacağı adımlar, toplum sağlığı açısından büyük önem taşımaktadır. Özellikle genç nüfusun yoğun olduğu Türkiye gibi ülkelerde, HPV aşısının yaygınlaştırılması kanserle mücadelede önemli bir strateji olacaktır.
HPV Aşısı ile İlgili Sık Sorulan Sorular
HPV aşısı cinsel olarak aktif bireylerde işe yarar mı?
Evet. Cinsel olarak aktif bireyler de aşıdan fayda görebilir. Aşı, daha önce karşılaşılmamış HPV türlerine karşı koruma sağlar.
Aşı olduktan sonra HPV testi yaptırmak gerekir mi?
Evet. Aşı, tüm HPV türlerine karşı koruma sağlamaz. Bu nedenle düzenli taramalar önemlidir.
HPV aşısı kısırlığa neden olur mu?
Hayır. HPV aşısının kısırlıkla ilişkili olduğuna dair bilimsel bir kanıt bulunmamaktadır.
HPV Aşısının Toplumsal Faydaları
HPV aşısı sadece bireyleri değil, toplumun tamamını korur. Aşılama oranı arttıkça, virüsün yayılma hızı azalır ve “sürü bağışıklığı” oluşur. Bu da aşılanmamış bireylerin bile korunmasına yardımcı olur.
Özellikle düşük gelirli ülkelerde, HPV kaynaklı kanserler kadın ölümlerinin başlıca nedenlerinden biridir. Aşının yaygınlaştırılması, bu ölümlerin büyük ölçüde önlenmesini sağlayabilir.
Özet
HPV aşısı, çağımızın en etkili kanser önleyici araçlarından biridir. Hem kadınları hem de erkekleri HPV kaynaklı hastalıklardan korur. Özellikle genç yaşta uygulandığında, rahim ağzı kanseri gibi ölümcül hastalıkların önlenmesinde büyük rol oynar.
Bu makalede, “HPV aşısı nedir?”, “Kimlere ve nasıl yapılır?” gibi sorulara kapsamlı yanıtlar verdik. Bilimsel verilerle desteklenen bu bilgiler, aşının önemini bir kez daha gözler önüne seriyor.
Unutmayın, sağlık bir tercih değil, bir haktır. HPV aşısı ile hem kendinizi hem de sevdiklerinizi koruyabilirsiniz. Lütfen bu bilgileri çevrenizle paylaşarak daha bilinçli bir toplumun oluşmasına katkıda bulunun.
Siz de bu yazıyı sosyal medya hesaplarınızda paylaşarak daha fazla kişinin HPV aşısı hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olun!
