Binanızın risk durumunu nasıl anlayabileceğinizi, hangi adımları atmanız gerektiğini ve uzman görüşü olmadan bile fark edilebilecek işaretleri öğrenmek için okumaya devam edin.
Depremler hayatımızın kaçınılmaz bir gerçeği. Ancak bu gerçeğe karşı en büyük güvencemiz, içinde yaşadığımız yapının depreme dayanıklı olması. Ne yazık ki Türkiye’de birçok yapı, geçmişteki yönetmeliklere göre inşa edilmiş olup, bugünkü depremsellik kriterlerine tam olarak uymamaktadır.
Bu nedenle “Evim depreme dayanıklı mı?” sorusu herkesin kendine sorması gereken bir sorudur.
Depreme Dayanıklı Bina Nedir?
Depreme dayanıklı bina; olası bir deprem sırasında:
- Taşıyıcı sistemleri çökmeyen,
- İnsanların kaçmasına yetecek kadar ayakta kalabilen,
- Can kaybı ve ciddi yaralanmalara yol açmayacak şekilde tasarlanmış olan yapıdır.
Binanın hasar alması mümkün olsa da, asıl amaç çökmeden tahliyeye imkan sağlamasıdır.
Evinizin Risk Durumunu Anlamanızı Sağlayacak 5 Belirti
Aşağıdaki gözlemler binanızın riskli olabileceğine dair uyarı niteliğindedir. Her biri varsa, mutlaka uzman kontrolü talep edilmelidir:
1. Duvarlarda geniş ve yatay çatlaklar
- Yüzeysel sıva çatlakları önemli değildir ama taşıyıcı kolonlar veya kirişlerdeki çatlaklar ciddi risktir.
2. Kapı ve pencerelerin zor kapanması
- Binada oturma ya da yapısal kaymalar olabilir. Bu durum, yapının rijitliğini kaybettiğini gösterir.
3. Kolon ve kirişlerde paslanmış demirler
- Betondan dışarı çıkan ve paslanan demirler, taşıyıcı sistemin zayıfladığını gösterir.
4. Zemin katta rutubet ve su birikmesi
- Temel yapısında yalıtım eksikliği olabilir. Bu da binanın zamanla çürümesine neden olur.
5. Güçlendirme yapılmamış eski yapılar
- 2000 öncesi yapılmış ve herhangi bir güçlendirme geçirmemiş binalar, yeni deprem yönetmeliğine uygun olmayabilir.
Binanızın Proje ve Ruhsat Belgelerini İnceleyin
Belediyeden ya da yapı denetim firmalarından aşağıdaki belgeleri isteyerek ilk elden fikir sahibi olabilirsiniz:
- Yapı ruhsatı: Bina hangi yılda hangi yönetmeliğe göre yapılmış?
- Statik proje: Taşıyıcı sistem nasıl tasarlanmış?
- Zemin etüdü raporu: Bina hangi zemine oturuyor, sıvılaşma riski var mı?
Bu belgeler mevcut değilse ya da yetersizse, yapı daha baştan riskli sınıfa girebilir.
Deprem Dayanıklılık Testi Nasıl Yapılır?
Binanızın kesin risk analizini ancak lisanslı bir yapı denetim firması veya üniversitelerin ilgili birimleri gerçekleştirebilir. Bu süreçte:
- Beton karot numunesi alınır, dayanım ölçülür.
- Donatı (demir) sıklığı ve kalitesi incelenir.
- Zemin özellikleri yeniden değerlendirilir.
- Binaya performans analizi yapılır ve “güçlendirme gerekir mi?” sonucu çıkar.
Bu test ücretlidir ancak AFAD veya belediyeler zaman zaman ücretsiz taramalar da yapmaktadır.
Evim Riskliyse Ne Yapabilirim?
Güçlendirme Yaptırmak
Eğer bina tam yıkılacak düzeyde değilse, profesyonel bir firma aracılığıyla kolon-kiriş takviyesi, mantolama ya da karbon fiber kaplama gibi yöntemlerle yapı güçlendirilebilir.
Kentsel dönüşüm başvurusu yapmak
6306 sayılı kanun kapsamında binanız riskli yapı ilan edilirse:
- Yıkım ve yeniden inşa süreci başlatılır,
- Devlet tarafından kira yardımı ve faiz desteği alınabilir,
- Yeni yapılacak bina, mevcut deprem yönetmeliğine uygun olarak inşa edilir.
Depreme Dayanıklı Bir Binada Olup Olmadığınızın 5 İpucu
1. Bina 2000 yılından sonra mı inşa edildi?
Yeni yönetmelikler 2000 ve 2018’de güncellendi. Bu tarihten sonra yapılan yapılar daha sıkı kurallara tabi tutulmuştur.
2. Zemin etüdü yapılmış mı?
Binanın zeminine uygun proje çizilmesi en temel güvenlik şartıdır.
3. Taşıyıcı sistem simetrik mi?
Kolonların dengeli ve düzenli yerleştirildiği simetrik yapılar depreme karşı daha dayanıklıdır.
4. Kat sayısı zemin durumu ile uyumlu mu?
Yumuşak zemin üzerine yüksek katlı bina yapılmışsa risk artar.
5. Balkonlar ve çıkmalar fazla mı?
Aşırı çıkmalı ve balkonlu yapılar, sarsıntı anında dengesiz davranabilir.
Unutulmaması Gerekenler
- Depreme dayanıklı olmak sadece yeni bina olmakla sınırlı değildir. Eski ama iyi bakılmış ve güçlendirilmiş bir bina da güvenlidir.
- Binanız sağlam olsa bile, iç mekandaki eşyaların sabitlenmesi hayati öneme sahiptir.
- Dayanıklılık testi yaptırmak, riskli binada yaşamaya devam etmekten daha ucuz ve daha değerlidir.
Binanızı Tanımak Hayatınızı Korur
Deprem, doğanın bir gerçeğidir ama yıkım kader değildir. Yaşadığınız yapıyı tanımak, belgelerini incelemek, uzmanlara kontrol ettirmek; size sadece güven değil, aynı zamanda hayatta kalma şansı kazandırır. Unutmayın, bina yıkmaz, ihmal öldürür.
Bunları da okumalısınız:
- Deprem Çantası Nasıl Hazırlanır?
- Deprem Anında Ne Yapmalı, Ne Yapmamalı?
- Deprem Sonrası İlk 72 Saat: Hayatta Kalma Rehberi
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Evim depreme dayanıklı mı, nasıl anlayabilirim?
Gözle görülen çatlaklar, oturma, paslanmış donatılar gibi belirtiler varsa risk söz konusu olabilir. Kesin bilgi için yapı denetim firmalarından performans analizi yaptırmanız gerekir.
2. Binamız 1995 yapımı, bu bir risk mi?
Evet. 2000 yılı öncesi binalar, bugünkü deprem yönetmeliklerine uygun değildir. Risk taşıma olasılığı yüksektir ve güçlendirme ya da dönüşüm önerilir.
3. Zemin etüdü olmayan binalar tehlikeli mi?
Evet. Zemin yapısına uygun proje yapılmamışsa, en sağlam bina bile risklidir. Zemin sıvılaşması gibi durumlar yapının çökmesine neden olabilir.
4. Binamın taşıyıcı sistemini nasıl kontrol edebilirim?
Taşıyıcı sistemin (kolon, kiriş, perde beton) durumu gözle görülemez. Ancak karot testi, donatı taraması gibi işlemlerle uzmanlar tarafından analiz edilebilir.
5. Belediyeden bina raporu alabilir miyim?
Bazı belediyeler, talep üzerine statik proje, yapı ruhsatı ve zemin etüdü gibi belgeleri sağlar. Ayrıca toplu bina taramaları yapılabiliyor. Başvurarak bilgi alabilirsiniz.
6. Güçlendirme mi yaptırmalıyım, kentsel dönüşüme mi girmeliyim?
Bu tamamen binanın durumuna göre değişir. Hafif hasarlıysa güçlendirme yeterli olabilir. Ancak taşıyıcı sistem ciddi risk taşıyorsa kentsel dönüşüm tercih edilmelidir.
7. Deprem dayanıklılık testi kaç gün sürer?
Bina büyüklüğüne göre değişmekle birlikte, 1–2 gün süren saha çalışmasının ardından laboratuvar sonuçları ve analizlerle birlikte yaklaşık 1–2 hafta içinde rapor hazırlanır.
8. Binamızda çatlaklar var ama yıllardır bir şey olmadı, yine de riskli mi?
Evet. Görünürde sorun olmaması, dayanıklılık anlamına gelmez. Özellikle taşıyıcı elemanlardaki çatlaklar zamanla büyüyebilir. Mutlaka kontrol ettirilmelidir.
9. Yeni yapılan binalar kesinlikle güvenli midir?
Hayır. Yeni yapılmış olması yeterli değildir. Projeye uygunluk, malzeme kalitesi ve denetim süreci de binanın güvenliğini belirler. Yine de 2018 sonrası yapılan yapılar, önceki yıllara göre daha sıkı yönetmeliklere tabidir.
10. Depreme dayanıklı yapı sertifikası diye bir belge var mı?
Hayır. Türkiye’de “deprem dayanıklı yapı sertifikası” resmi bir belge değildir. Ancak yapı denetim firmalarının verdiği dayanıklılık raporu, binanın durumunu gösteren resmi bir dokümandır.
