Türk mutfağı, yüzlerce yıllık tarih boyunca farklı kültürlerin bir araya gelmesiyle zenginleşmiş ve bölgesel yemek çeşitliliği bakımından dünyada eşine az rastlanır bir noktaya gelmiştir. Bu geniş mutfak kültüründe özellikle Doğu Anadolu Bölgesi, hem malzeme çeşitliliği hem de besleyici özellikleriyle öne çıkan birçok lezzeti barındırır.
İşte bu özel yemeklerden biri de keledoştur.
Van, Bitlis, Muş ve çevre illerde sıklıkla yapılan bu yemek; kuru bakliyatlar, et, kurutulmuş sebzeler ve yoğurt gibi yöreye özgü malzemelerin birleşmesiyle ortaya çıkar. Keledoş, sadece bir yemek değil; geçmişten bugüne taşınan bir kültür, dayanışmayı simgeleyen bir sofradır.
Keledoş’un Tarihi ve Anlamı
Keledoş, özellikle Van ve Bitlis yöresinde bayram sofralarının, özel günlerin ve misafir davetlerinin vazgeçilmez yemeklerinden biridir. Yemeğin kökeni çok eskilere dayanır. Anadolu’da uzun kış şartlarına dayanıklı yiyecekler hazırlamak gerektiği için bakliyatlar, kurutulmuş sebzeler ve yoğurt bazlı ürünler ön plana çıkmıştır.
Yörede kış hazırlıkları yapılırken kurutulan patlıcan, kabak, yeşil fasulye gibi sebzeler, keledoşun da temel taşlarıdır. Ayrıca keçi sütünden yapılan yoğurdun kurutulmuş hali olan kurut, yemeğe hem eşsiz bir ekşilik hem de doyurucu bir kıvam kazandırır.
Keledoş İçin Gerekli Malzemeler
Keledoş tarifinde kullanılan malzemeler, bölgeden bölgeye küçük farklılıklar gösterebilir. Ancak genel olarak şu malzemelerle hazırlanır:
-
500 gram kuşbaşı dana veya kuzu eti
-
1 su bardağı nohut
-
1 su bardağı kuru fasulye
-
1 su bardağı buğday (aşurelik buğday veya dövme)
-
1 su bardağı yeşil mercimek
-
1 su bardağı kurutulmuş patlıcan
-
1 su bardağı kurutulmuş kabak veya fasulye
-
1 büyük soğan
-
2-3 yemek kaşığı tereyağı
-
1 çay bardağı sıvı yağ
-
3-4 diş sarımsak
-
1 yemek kaşığı biber salçası
-
1 yemek kaşığı domates salçası
-
2-3 yemek kaşığı kurut (yoksa süzme yoğurt da kullanılabilir)
-
Tuz, karabiber, pul biber, nane
Keledoş Nasıl Yapılır?
1. Bakliyatların Hazırlanması
Nohut, kuru fasulye ve buğday bir gece önceden suda bekletilir. Böylece hem daha kolay pişerler hem de mideyi yormazlar. Ertesi gün ayrı ayrı haşlanır.
2. Kurutulmuş Sebzelerin Hazırlığı
Patlıcan, kabak veya fasulye gibi kurutulmuş sebzeler sıcak suda bekletilerek yumuşatılır. Daha sonra hafifçe haşlanır ve kenara alınır.
3. Etin Pişirilmesi
Tencereye tereyağı ve sıvı yağ eklenir. Küp küp doğranmış soğanlar pembeleşinceye kadar kavrulur. Ardından kuşbaşı doğranmış etler eklenir. Et suyunu salıp çekene kadar kavrulur. Salçalar ilave edilerek birkaç dakika daha kavurma işlemine devam edilir.
4. Bakliyat ve Sebzelerin Birleşmesi
Haşlanmış nohut, fasulye, mercimek ve buğday, etin bulunduğu tencereye eklenir. Ardından kurutulmuş sebzeler de karışıma katılır. Üzerini geçecek kadar sıcak su ilave edilir. Yemeğin ağır ateşte, yavaş yavaş pişmesi gerekir.
5. Kurut Sosunun Hazırlanması
Ayrı bir kapta kurut (veya süzme yoğurt) biraz suyla açılır. İçine ezilmiş sarımsak ve nane eklenir. Bu karışım, yemeğin üzerine gezdirilir ve birkaç dakika daha kaynatılır.
6. Servis
Keledoş, genellikle bakır sahanlarda veya geniş tabaklarda servis edilir. Yanında taze soğan, turşu ve tandır ekmeği ile sofralara sunulur.
Keledoş’un Besin Değeri
Keledoş, tam anlamıyla bir enerji deposudur. İçindeki bakliyatlar sayesinde yüksek lif ve protein içerir. Et ile birlikte alındığında vücudun ihtiyaç duyduğu aminoasit dengesi sağlanır. Kurut ve yoğurt, kalsiyum açısından zengin olup kemik sağlığına katkıda bulunur.
Ayrıca kurutulmuş sebzeler, vitamin ve mineral bakımından oldukça zengindir. Bu nedenle keledoş, özellikle soğuk kış aylarında hem vücut direncini artırmak hem de uzun süre tok kalmak için ideal bir yemektir.
Yöresel Kültürde Keledoş
Keledoş, sadece bir yemek değil; aynı zamanda toplumsal birlikteliğin simgesidir. Özellikle kalabalık sofralarda, misafirliklerde ve bayramlarda mutlaka yapılır. Yöre halkı için keledoş, paylaşmanın ve bereketin sembolüdür.
Birçok aile, bu yemeği büyük kazanlarda pişirir ve komşularıyla paylaşır. Böylece yemek, sadece damakları değil; gönülleri de doyurur.
Keledoş Yaparken Dikkat Edilmesi Gereken Püf Noktalar
-
Kurut Kalitesi: Eğer kurut kullanıyorsanız, mutlaka yöresel ve doğal olanı tercih etmelisiniz. Bu, yemeğin gerçek lezzetini ortaya çıkarır.
-
Yavaş Pişirme: Keledoş aceleye gelmez. Ağır ateşte yavaş yavaş pişirmek, malzemelerin lezzetini birbirine geçirmesini sağlar.
-
Bakliyat Oranı: Bakliyatların önceden haşlanması ve pişirme sırasında oranlarının dengelenmesi çok önemlidir. Aksi halde yemek fazla yoğun veya sulu olabilir.
-
Servis: Geleneksel sunum için bakır tabaklar tercih edilebilir. Bu, yemeğin ruhuna uygun bir sunum sağlar.
Keledoş’un Günümüzdeki Yeri
Modern mutfaklarda da keledoş sıkça yapılmaya başlanmıştır. Özellikle gurme restoranlar, yöresel tatlara olan ilginin artmasıyla bu yemeği menülerine eklemektedir. Ayrıca sağlıklı beslenmeye önem veren kişiler için de oldukça cazip bir seçenektir. Çünkü hem doğal malzemelerden oluşur hem de dengeli bir besin değerine sahiptir.
Keledoş, Doğu Anadolu mutfağının en özel lezzetlerinden biridir. Hem tarihi hem de besleyici özellikleriyle sofralara değer katar. Bakliyatlar, kurutulmuş sebzeler, et ve yoğurdun muhteşem uyumunu bir araya getiren bu yemek; adeta Anadolu’nun bereketini yansıtır.
Eğer farklı tatları denemekten hoşlanıyorsanız ve geleneksel mutfağın izlerini keşfetmek istiyorsanız, keledoş mutlaka denemeniz gereken bir lezzet. Hem sağlıklı hem doyurucu hem de kültürel bir deneyim sunar.
Afiyet olsun!
keledoş nasıl yapılır keledoş tarifi
Son değişiklik: 6 Ekim 2025
