Deprem anı kadar, sonrasında geçen ilk saatler de hayati önem taşır. Arama kurtarma ekiplerinin ulaşmasının zaman alabileceği bu süreçte, kişinin fiziksel ve psikolojik olarak hazırlıklı olması, hem kendi hem de çevresindekilerin hayatta kalma şansını artırır.
Depremin hemen ardından neler yapılması gerektiğini adım adım anlatıyor; ilk 72 saatlik kritik süreci en verimli şekilde nasıl yöneteceğinizi detaylandırıyoruz.
Neden 72 Saat Bu Kadar Önemli?
Afet yönetiminde 72 saatlik süre, “hayatta kalma penceresi” olarak tanımlanır. Bu zaman dilimi içinde:
- Enkaz altındaki kişilerin sağ kurtulma ihtimali yüksek olur,
- Yardım ekiplerinin organize olup bölgeye ulaşması zaman alabilir,
- Gıda, su ve barınma gibi temel ihtiyaçlara erişim sınırlı olabilir.
Bu nedenle, bu süreçte alınacak her karar yaşam ile ölüm arasındaki farkı belirleyebilir.
İlk 10 Dakika: Sarsıntı Durur Durmaz Yapılması Gerekenler
Kendinizi ve çevrenizi kontrol edin
Sarsıntı geçtikten sonra ilk yapılması gereken şey, kendinizin ve yakın çevrenizin durumunu kontrol etmektir. Yaralanma varsa, kanama varsa hızlı ama sakin şekilde müdahale edin.
Vanaları kapatın
Elektrik, doğalgaz ve su vanalarını kapatmak; yangın, patlama ve su baskınlarını önler.
Cep telefonunuzu dikkatli kullanın
Hatlar yoğun olur. İnternetsiz çalışan mesaj uygulamaları (Bridgefy gibi) veya kısa SMS ile iletişim kurun. Gereksiz aramalardan kaçının.
İlk 1 Saat: Durum Değerlendirmesi ve Hazırlık
Toplanma alanına gitmeye hazırlanın
Eviniz hasar aldıysa veya deprem riskli bir bölgede iseniz, AFAD tarafından belirlenen açık toplanma alanlarına gidin. Evinize geri dönmeyin.
Deprem çantasını alın
Önceden hazırladığınız çanta burada devreye girer. Su, yiyecek, battaniye, ilaç gibi temel ihtiyaçlarınızı bu çantadan karşılayabilirsiniz.
Yakınlarınıza haber verin
Varsa belirlediğiniz acil durum iletişim kişisine kısa mesajla güvende olduğunuzu iletin. Sosyal medya platformları (Facebook Güvendeyim butonu gibi) da bu noktada işe yarayabilir.
İlk 6 Saat: Güvenlik ve Temel İhtiyaçların Planlanması
Güvenli alanı oluşturun
Evde kalmak gerekiyorsa, sağlam bir iç duvar kenarında alan oluşturun. Tehlike yaratabilecek eşyaları sabitleyin veya uzağında durun.
İlk yardım bilgilerinizi kullanın
Yaralı varsa, temel ilk yardım bilgileriyle müdahale edin. Kanama, kırık, bilinç kaybı gibi durumlara karşı bilgili olmak burada hayat kurtarır.
Temiz suyu dikkatli kullanın
Her bireyin günlük su ihtiyacı yaklaşık 2-3 litredir. Su kaynaklarını dikkatli kullanmalı, gerekirse içme suyunu arıtmak için basit yöntemler (kaynatma, filtreleme) uygulamalısınız.
İlk 24 Saat: Uyku, Barınma ve Moral
Geceyi geçirmek için güvenli yer ayarlayın
Çadır, araç, bina dışı sağlam yapılar veya AFAD barınma alanları gece konaklaması için değerlendirilebilir. Yalnızca hasar tespiti yapılmış yapılarda kalın.
Aile bireyleriyle birlikte olun
Psikolojik olarak destek vermek ve almak çok önemlidir. Özellikle çocuklar bu süreçte korkabilir; onlara güven verici cümleler kurun, meşgul edecek oyunlarla dikkatlerini dağıtın.
Isınmaya dikkat edin
Açık alanda kalıyorsanız, ateş yakarken etraftaki malzemelere dikkat edin. Yangın riski yaratmadan ısınmak için uygun ortam oluşturun.
İlk 48-72 Saat: Dayanıklılık ve Toplulukla Hareket Etme
Gönüllü ekiplerle iletişime geçin
Mahalledeki arama-kurtarma ekiplerine yardım edebilecek durumdaysanız destek olun. Enkaz altında ses duyarsanız hemen ilgili kurumlara bildirin.
Yiyecekleri planlı tüketin
Yiyecek ve su kaynaklarını dengeli tüketin. Grup olarak hareket ediyorsanız paylaşımı organize edin.
Duygusal çöküşe karşı destek alın
Psikolojik çöküntü, çaresizlik ve korku bu süreçte yaygındır. Mümkünse sosyal hizmet uzmanları ya da kriz ekiplerinden destek alın.
Haber ve Bilgi Takibi: Doğru Kaynaktan Bilgi Alın
- AFAD resmi Twitter/X hesabı ve mobil uygulaması üzerinden afet bölgesi bilgilerini paylaşır.
- Kandilli Rasathanesi ve AFAD Deprem Dairesi üzerinden artçı depremler ve yeni riskler hakkında bilgi alın.
- Televizyon ve radyo, kriz zamanlarında en güvenilir haber kaynaklarıdır.
Yapılmaması Gerekenler
- Artçı sarsıntılar geçmeden hasarlı binaya girmek.
- Gereksiz şekilde dışarıda dolaşmak.
- Yanlış bilgi yaymak.
- Yetkili kurumlar dışında “yardım çağrısı” yapmak.
- Deprem bölgesine yardım ulaştırmaya çalışırken yolları meşgul etmek.
Hazırlık Kurtarır, Bilgi Yaşatır
Deprem sonrası ilk 72 saat, yardım ekiplerinden önce kendinize ve çevrenizdekilere yardım edebileceğiniz en kritik zamandır. Fiziksel hazırlık kadar psikolojik hazırlık da önemlidir. Deprem çantanızı önceden hazırlamak, aile bireyleriyle tatbikat yapmak ve kriz anında sakin kalmak bu süreci başarıyla atlatmanın temelidir.
Bunları da okumalısınız:
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Depremden hemen sonra ilk ne yapmalıyım?
Sarsıntı durur durmaz kendinizi ve çevrenizdekileri kontrol edin. Yaralı varsa ilk yardım uygulayın. Hemen ardından elektrik, doğalgaz ve su vanalarını kapatın.
2. Evim hasar aldıysa geri girebilir miyim?
Hayır. Evde gözle görülür hasar varsa ya da emin değilseniz, yetkililer kontrol etmeden içeriye girmemelisiniz. Artçı sarsıntılar nedeniyle çökme riski olabilir.
3. AFAD toplanma alanı nedir ve nasıl öğrenebilirim?
AFAD toplanma alanları, acil durumlarda vatandaşların güvenle toplanabileceği açık alanlardır.
4. Telefon hatları çalışmıyorsa nasıl iletişim kurabilirim?
Kısa mesaj (SMS) ya da internet üzerinden çalışan mesajlaşma uygulamaları (WhatsApp) ile iletişim kurmak daha etkilidir. Acil durumlarda 112 hattı kullanılabilir.
5. Deprem sonrası su içmek güvenli mi?
Musluk suyu, depremden sonra kirlenmiş olabilir. Kapalı şişe sular kullanılmalı; mecbur kalınırsa su kaynatılarak içilmeli ya da arıtma tabletleriyle temizlenmelidir.
6. Geceyi arabada geçirmek güvenli mi?
Eğer bina çevresi güvenli değilse ve araç sağlam bir noktadaysa, arabada gecelemek kısa vadeli bir çözüm olabilir. Ancak karbonmonoksit riskine karşı havalandırma sağlanmalıdır.
7. Enkaz altındaysam nasıl davranmalıyım?
Hareket etmeyin, enerjinizi koruyun. Ses çıkarabilecek bir nesne varsa (düdük, taş vs.) onunla işaret verin. Bağırmak yerine metal bir cisme vurmak daha etkilidir.
8. Çocukları deprem sonrası nasıl sakinleştirebilirim?
Onlara güven verici ve anlayabilecekleri bir dille açıklama yapın. Oyun ve dikkat dağıtıcı etkinliklerle psikolojik olarak destekleyin. Yanınızda olduklarını hissettirin.
9. Yardım ekipleri gelene kadar nasıl dayanabilirim?
Hazır bir deprem çantasıyla temel ihtiyaçlarınızı karşılayabilirsiniz. Grup halinde hareket etmek, kaynakları paylaşmak ve soğukkanlı kalmak en önemli unsurlardır.
10. Psikolojik olarak bu süreci nasıl atlatabilirim?
Duygularınızı bastırmayın, güvendiğiniz kişilerle konuşun. İmkan varsa psikolojik destek alın. Süreci anlamlandırmak, yardım etmek ve yardım almak iyileşme sürecini başlatır.
