Bu yazıyı esnemeden okuyabilene bravo! Sadece başka biri esnediği için esnediğiniz oluyor mu?
Yorgun değilsiniz, uykunuz yok, yani kısacası hiçbir neden yokken gerine gerine esneyebiliyoruz. Buna “bulaşıcı esneme” deniyor. Bilim insanları halen bunun tam nedeni açıklayamasa da üzerinde araştırma yapılan bir çok hipotez bulunuyor. En çok üzerinde durulan bir kaç tanesini inceleyelim.
Esnemek Neden Bulaşıcıdır?
Konuyla ilgili hem fizyolojik hem de psikolojik hipotezler vardır. Önce fizyolojik olanlara göz atalım.
Fizyolojik Hipotezler
1. Belirlenmiş hareket kalıbı
Bu fizyolojik hipotez bulaşıcı esnemenin belirli bir uyarıcı vasıtasıyla harekete geçtiğini ve ilk esnemenin oluştuğunu söylüyor. Biri esnemeye başlıyor ardından diğeri sonra diğeri ve bu böyle devam ediyor. Bunu bir refleks veya domino etkisi gibi düşünebiliriz. Hareket bir kere başladı mı onu durdurmak veya yarıda kesmek imkansızdır. Hiç esnerken onu yarıda kesmeyi denediniz mi? İm-kan-sız.
2. Farkında olmadan taklit etme
Kimsenin dikkatini çekmeden ve kasıtlı olmayarak yani farkında olmadan birinin hareketlerini taklit ederseniz “bukalemun etkisi” ortaya çıkar. İnsanlar genellikle diğer insanların duruşlarını taklit eder. Örneğin karşılıklı oturduğunuz biri bacak bacak üstüne atınca sizin de farkında olmadan bacak bacak üstüne atmanız gibi. Bu hipoteze göre bulaşıcı esnemenin nedeni farkında olmadan karşımızdaki kişinin hareketlerini taklit etmemizdir. Bilim insanlarına göre bukalemun etkisine neden olan şey ise vücuttaki “ayna nöronları”. Ayna nöronlar özellikle öğrenme ve farkındalık için çok önemlidir. Örneğin biri dikiş dikerken veya ayakkabısını bağlarken onu seyretmek, bu hareketleri daha sonra sizin daha düzgün yapmanıza yardımcı olur. Çocukların anne babalarını izlemeleri ve örnek almaları, karşımızdakiyle empati kurmak gibi hareketler de bu nöronlar sayesinde olur.
Psikolojik Hipotez
Empati esnemesi
Bu hipotez de ayna nöronlarla bağlantılıdır. Empati, karşınızdaki kişinin duygularını anlayabilme ve bu duyguları paylaşabilme, içselleştirebilme becerisidir. Sosyal varlıklar olan biz insanlar için çok önemli bir beceridir. Bilim insanları ayna nöronların bir alt kümesi sayesinde diğer insanlarla daha derinden bir empati kurabildiğimizi ortaya çıkarmıştır.
Bu hipotezi test etmek için insanlar ve köpekler üzerinde yapılan bir araştırmada 1.fizyolojik hipotez olan belirlenmiş hareket kalıbı kullanılmıştır. Araştırmanın amacı bir köpeğin insan esneme sesini duyduğu zaman tepki verip vermeyeceğini ölçmektir. Köpeklerin de etraflarındaki insanlar esnedikçe esnemeye başladığı görülmüştür. İlginç olan başka bir şey ise köpek, sahibi ne kadar çok esnerse o kadar esnemiş, tanımadığı kişinin esnemesinden sahibi kadar etkilenmemiştir. Buna benzer yapılan bir çok araştırma bulaşıcı esnemenin arkadaşlardan geldiğinde daha etkili olduğunu, tanımadık insanlardan geldiğinde daha az etkili olduğunu ortaya çıkarmıştır.
Bulaşıcı esneme 4-5 yaşlarındayken yani çocuklar diğer insanların duygularını düzgün olarak anlayabilmeye yetisine sahip olmaya başladıkları zaman görülmeye başlanır. Tüm bunlar bulaşıcı esnemenin empati yüzünden olduğunu ispatlamaya çalışsa da, bu konu üzerine daha yapılması gereken bir çok araştırma bulunuyor.
Esneme neden bulaşıcıdır sorusunun cevabı tamamen başka bir hipotezde de yatıyor olabilir. Bundan sonra esnerken o sırada etrafınızda neler olduğuna dikkat edin. Gerçekten siz mi esnediniz yoksa etrafınızdaki biri mi esnedi? O kişi tanıdığınız biri mi yok tanımadığınız biri mi? Yoksa şu anda siz de esniyor musunuz 🙂
